مقدمه:
حق یکی از مسائلی است که زیربنای بسیاری از اعمال انسان قرارمی‌گیرد، حق طبیعی و فطری ، حق الهی، حق تشریعی و حق قراردادی ، ما به هر کدام از این مسائل اعتقاد داشته باشیم، نوع حکومت نسبت به آن تعریف می‌شود. فلذا باید دید که اسلام به حق چه نگاهی دارد و تعریف را از حقوق طبیعی و الهی، تشریعی و قرار دادی چیست و نسبت حکومت را با آن چگونه بدست می‌دهد. شهید مطهری یکی ازمتفکرانی است که در مقوله حکومت دینی وارد این عرصه شده و سعی در تبیین این مقوله دارد.
1ـ حق
سئوالاتی در مورد حق مطرح است و آن اینکه 1ـ ما چه حقوقی برای عموم انسان‌ها قائلیم؟ بر اساس چه مبنایی آنها را ذی حق می‌دانیم ؟ میان حقو مسئولیت (تکلیف) چه نسبتی برقرار است؟ آیا جمع میان حقوق طبیعی و اعتقاد دینی امکان‌پذیر است؟ عرصه تحقیق و بروز حق کجاست و به چه وسیله‌ای این حقوق ، احقاق و رعایت می‌شوند؟
لذا برای پاسخ به این سئوالات تعریف حق از دیدگاه اسلام لازم و ضروری است .
تعریف‌حق:
منظور از حق، امتیاز و نصیب بالقوه‌ای است که برای شخص در نظر گرفته شده و بر اساس آن او اجازه و اختیار ایجاد چیزی را دارد یا آثاری از عمل او رفع شده و یا اولویتی برای او در قبال دیگران در نظر گرفته شده است و به موجب اعتبار این حق رای او، دیگران موظفند این شئون را محترم بشمارند و آثار تصرف او را بپذیرند. حق امری است اعتباری و مربوط به ظرف عمل انسان است. و اعتبار آن مانند هر اعتبار دیگری (از قبیل ملکیت) در جایی صورت می‌گیرد که مورد اعتبار وجود حقیقی نداشته باشد و آثار مقصود از اعتبار تکوینا مترتب نشده باشد.
حق «له» است. بر خلاف تکلیف که «علیه» است، یعنی در آن یکی از خواسته‌ها و حوائج بشر لحاظ شده است و نوعی ارفاق و امتیاز برای شخص به حساب می‌آید. حق به فعل (یک نوع فعل تسبیبی) تعلق می‌گیرد، بر خلاف ملک که به عین تعلق می‌گیرد. لکن حق صرفا اباحه شیی نیست، بلکه اختیار و صلاحیتی قانونی است در مورد کارهایی که باید آثاری به آنها مترتب گردد یا آثار مترتب اولیه رفع شود. زمان امر حق به دست صاحب حق است، لذا بر خلاف ملک و حکم قابل اسقاط یا اعراض است، هم چنان که قابل نقل و انتقال است ، برخلاف حکم (1). برخورداری از حق منوط به قدرت و تمکن نیست، بر خلاف تکلیف که مشروط به این‌ها است. لذا افراد عاجز و ضعیف و غیر مولد هم حقشان محفوظ است. (2)
شهید مطهری تعریف حق به معنای لغوی آن یعنی «ثبوت» یا «ثبوت شیء لشیء» را که برخی فقها بدان معتقدند، نمی‌پذیرد زیرا در این صورت هر کجا که هر چیزی اعتبار شود حق اعتبار شده ، چون ثبوت مثل مفهوم وجود، مفهوم عامی است که عارض بر هه ماهیات می‌شود و به اختلاف آنها متکثر می‌گردد. از این رو می‌‌گوید باید مفهومی اخص از این معنا را در نظر گرفته (3)
فهرست منابع
1. اندیشه سیاسی آیت‌الله مطهری به کوشش ، نجف لک‌زائی مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی پژوهشکده اندیشه سیاسی اسلام فاش :بوستان کتاب نوبت چاپ : اول 1387
2. حکومت دینی در اندیشه آیت‌الله مطهری : محمد حسن قدردان قراملکی
3. مقاله ،حق ،عدالت ،برابری ،حسین توسلی از کتاب اندیشه سیاسی آیت‌الله مطهری
.: Weblog Themes By Pichak :.
